ਭਾਰਤ ਵਰਗੇ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਤਿਉਹਾਰ ਸਿਰਫ਼ ਧਾਰਮਿਕ ਰਸਮਾਂ ਹੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ, ਸਗੋਂ ਉਹ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਖੁਸ਼ੀਆਂ ਅਤੇ ਮਿਲਾਪ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਕ ਵੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਚਾਹੇ ਦੀਵਾਲੀ ਹੋਵੇ, ਹੋਲੀ, ਰੱਖੜੀ, ਬੈਸਾਖੀ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਧਰਮ ਦਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਦਿਹਾੜਾ – ਹਰ ਤਿਉਹਾਰ ਬਜ਼ਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਰੌਣਕ ਲਿਆਉਂਦਾ ਹੈ।
ਗਲੀਆਂ ਵਿੱਚ ਬੱਤੀਆਂ ਦੀ ਚਮਕ, ਦੁਕਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਰੰਗ–ਬਿਰੰਗੀ ਪੈਕਿੰਗ ਵਾਲੀਆਂ ਮਿੱਠਾਈਆਂ, ਘਰਾਂ ਵਿੱਚ ਬਣੇ ਖਾਣੇ–ਪੀਣੇ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਪਕਵਾਨ — ਸਭ ਕੁਝ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਦੇ ਮੌਸਮ ਨੂੰ ਵਿਲੱਖਣ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ।
ਪਰ ਇਸ ਚਮਕ–ਦਮਕ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਕਰਵਾ ਸੱਚ ਲੁਕਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਜੋ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਸਿਹਤ ਨੂੰ ਚੁਪ–ਚਾਪ ਖਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਹ ਸੱਚ ਹੈ — ਮਿਲਾਵਟਖੋਰੀ।
ਜਦੋਂ ਮੰਗ ਵਧਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਸਪਲਾਈ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ “ਧੜਾ–ਧੜ” ਉਤਪਾਦ ਬਨਾਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੌੜ–ਭੱਜ ਵਿੱਚ ਅਕਸਰ ਗੁਣਵੱਤਾ ਦੀ ਕੁਰਬਾਨੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਜਿੱਥੇ ਕੁਝ ਲੋਕ ਸਾਫ਼–ਸੁਥਰਾ ਤੇ ਮਿਆਰੀ ਸਮਾਨ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਉੱਥੇ ਕਈ ਨਕਲੀਵਾਰੇ ਸਸਤੇ ਤੇ ਖ਼ਰਾਬ ਸਮਾਨ ਨਾਲ ਖੇਡਣ ਲੱਗਦੇ ਹਨ।
ਮਿੱਠਾਈਆਂ ਵਿੱਚ ਮਿਲਾਵਟ
ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ਨਾਲ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਜਿਹੜੀ ਚੀਜ਼ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦੀ ਹੈ, ਉਹ ਹੈ — ਮਿੱਠਾਈ। ਪਰ ਅਫ਼ਸੋਸ, ਜਿਹੜੀਆਂ ਮਿੱਠਾਈਆਂ ਪਿਆਰ ਅਤੇ ਖੁਸ਼ੀ ਵੰਡਣ ਲਈ ਬਣਦੀਆਂ ਹਨ, ਉਹ ਕਈ ਵਾਰ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਦਾ ਕਾਰਣ ਬਣ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ।
ਖੋਆ ਅਤੇ ਦੁੱਧ ਦੀ ਮਿਲਾਵਟ
ਖੋਆ (ਮਾਵਾ) ਮਿੱਠਾਈਆਂ ਦਾ ਮੁੱਖ ਅੰਗ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਮੰਗ ਵਧਣ ’ਤੇ ਅਸਲੀ ਖੋਆ ਘੱਟ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਕਈ ਨਕਲੀਵਾਰੇ ਸਿੰਥੇਟਿਕ ਦੁੱਧ, ਸਟਾਰਚ, ਸਾਬਣੀ ਤੇਲ ਅਤੇ ਸਸਤੇ ਕੇਮਿਕਲ ਮਿਲਾ ਕੇ ਖੋਆ ਤਿਆਰ ਕਰਦੇ ਹਨ।
ਇਹ ਖੋਆ ਬਾਹਰੋਂ ਤਾਂ ਅਸਲੀ ਵਰਗਾ ਹੀ ਲੱਗਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਸਰੀਰ ਲਈ ਖ਼ਤਰਨਾਕ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਰੰਗ ਅਤੇ ਸੁਗੰਧ
ਲੱਡੂਆਂ ਅਤੇ ਜਲੇਬੀਆਂ ਵਿੱਚ ਵਰਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਚਟਖਾਰੇਦਾਰ ਰੰਗ ਅਕਸਰ ਨਕਲੀ ਕੇਮਿਕਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
ਕਈ ਵਾਰ ਤਾਂ ਕਪੜੇ ਰੰਗਣ ਵਾਲੇ ਰੰਗ ਵੀ ਖਾਣ–ਪੀਣ ਦੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾ ਦਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਇਹ ਰੰਗ ਪੇਟ ਦੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਕੈਂਸਰ ਤੱਕ ਦੇ ਕਾਰਣ ਬਣ ਸਕਦੇ ਹਨ।
ਚੀਨੀ ਦਾ ਧੋਖਾ
ਮਿਲਾਵਟਖੋਰੀ ਸਿਰਫ਼ ਖੋਏ ਅਤੇ ਰੰਗਾਂ ਤੱਕ ਹੀ ਸੀਮਿਤ ਨਹੀਂ।
ਕਈ ਵਾਰ ਸਸਤੀ ਗਲੂਕੋਜ਼ ਸਿਰਪ ਜਾਂ ਸੈਕਰਿਨ ਚੀਨੀ ਦੀ ਥਾਂ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਇਹਨਾਂ ਨਾਲ ਮਿੱਠਾਈਆਂ ਦੀ ਸ਼ਕਲ–ਸੂਰਤ ਬਿਹਤਰ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਅਸਰ ਸਰੀਰ ਲਈ ਜ਼ਹਿਰੀਲਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਪਨੀਰ ਅਤੇ ਦੁੱਧ ਉਤਪਾਦਾਂ ਦੀ ਸੱਚਾਈ
ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ਼ ਮਿੱਠਾਈਆਂ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਪਨੀਰ ਅਤੇ ਹੋਰ ਦੁੱਧ ਉਤਪਾਦਾਂ ਦੀ ਮੰਗ ਵੀ “ਧੜਾ–ਧੜ” ਵਧਦੀ ਹੈ।
ਅਸਲੀ ਦੁੱਧ ਘੱਟ ਪੈਣ ’ਤੇ ਪਾਉਡਰ ਦੁੱਧ, ਸਟਾਰਚ, ਅਤੇ ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਸਾਬਣੀ ਤੇਲ ਵਰਤ ਕੇ ਨਕਲੀ ਪਨੀਰ ਬਣਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਕੁਝ ਥਾਵਾਂ ’ਤੇ ਤਾਂ ਯੂਰੀਆ ਅਤੇ ਫਾਰਮਾਲਿਨ ਵਰਗੇ ਖ਼ਤਰਨਾਕ ਪਦਾਰਥ ਵੀ ਮਿਲਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਜੋ ਪਨੀਰ ਲੰਮਾ ਚੱਲੇ ਅਤੇ ਚਿੱਟਾ–ਚਮਕਦਾਰ ਲੱਗੇ।
ਇਹ ਸਭ ਸੁਣਨ ਵਿੱਚ ਹੀ ਡਰਾਉਣਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਅਸਲੀਅਤ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇਹਨਾਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨਾਲ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਸਿਹਤ ਨਾਲ ਸਿੱਧਾ ਖੇਡਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਲਾਪਰਵਾਹੀ
ਇਹ ਗੱਲ ਸਭ ਨੂੰ ਪਤਾ ਹੈ ਕਿ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਦੇ ਸਮੇਂ ਮਿਲਾਵਟਖੋਰੀ ਵੱਧ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਪਰ ਅਫ਼ਸੋਸ, ਜਿਹੜੇ ਦਿਨਾਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਚੌਕਸੀ ਲੋੜੀਂਦੀ ਹੈ, ਓਥੇ ਹੀ ਸਰਕਾਰ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਧੀਮੇ ਪੈ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਕਾਗ਼ਜ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਤਾਂ ਛਾਪੇਮਾਰੀ ਦੀਆਂ ਖ਼ਬਰਾਂ ਆਉਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਪਰ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ।
ਕਈ ਵਾਰ ਤਾਂ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਦੇ ਕਾਰਨ ਅਧਿਕਾਰੀ ਨਕਲੀਵਾਰਿਆਂ ਨਾਲ ਸਾਂਝ ਪਾ ਲੈਂਦੇ ਹਨ।
ਨਤੀਜਾ ਇਹ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮਿਲਾਵਟਖੋਰੀ ਦਾ “ਧੜਾ–ਧੜ” ਖੇਡ ਬਿਨਾਂ ਰੁਕਾਵਟ ਦੇ ਚੱਲਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ।
ਸਿਹਤ ਉੱਤੇ ਅਸਰ
ਮਿਲਾਵਟਖੋਰੀ ਸਿਰਫ਼ ਧੋਖਾ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਸਿਹਤ ਲਈ ਮੌਤ ਦਾ ਸੱਦਾ ਵੀ ਹੈ।
ਫੂਡ ਪਾਇਜ਼ਨਿੰਗ
ਪੇਟ ਦੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ
ਗੁਰਦਿਆਂ ਅਤੇ ਜਿਗਰ ’ਤੇ ਨੁਕਸਾਨ
ਰਕਤ ਦਾ ਦਬਾਅ ਵਧਣਾ
ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਕੈਂਸਰ
ਇਹ ਸਭ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਉਹਨਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਆ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਜੋ ਸਿਰਫ਼ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਦੀਆਂ ਖੁਸ਼ੀਆਂ ਮਨਾਉਣ ਲਈ ਮਿੱਠਾਈਆਂ ਤੇ ਪਨੀਰ ਖਰੀਦਦੇ ਹਨ।
ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ
ਸਰਕਾਰ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਤੋਂ ਬਚ ਨਹੀਂ ਸਕਦੀ, ਪਰ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਆਪਣੀ ਵੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
1. ਸਿਰਫ਼ ਭਰੋਸੇਯੋਗ ਦੁਕਾਨਾਂ ਤੋਂ ਖਰੀਦਦਾਰੀ ਕਰੋ।
2. ਬਹੁਤ ਚਮਕਦਾਰ ਰੰਗ ਵਾਲੀਆਂ ਮਿੱਠਾਈਆਂ ਤੋਂ ਬਚੋ।
3. ਘਰੇਲੂ ਮਿੱਠਾਈਆਂ ਅਤੇ ਪਕਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਤਰਜੀਹ ਦਿਓ।
4. ਸਸਤੇ ਸੁਆਦ ਦੇ ਚੱਕਰ ਵਿੱਚ ਸਿਹਤ ਨਾਲ ਖੇਡ ਨਾ ਕਰੋ।
ਹੱਲ ਅਤੇ ਸਿਫ਼ਾਰਸ਼ਾਂ
ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਖ਼ਾਸ ਚੈਕਿੰਗ ਮੁਹਿੰਮਾਂ ਚਲਾਏ।
ਮਿਲਾਵਟਖੋਰੀ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਲਈ ਸਖ਼ਤ ਸਜ਼ਾਵਾਂ ਹੋਣੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ ਹਨ।
ਮੀਡੀਆ ਰਾਹੀਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਜਾਗਰੂਕ ਕੀਤਾ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
ਸਕੂਲਾਂ ਅਤੇ ਕਾਲਜਾਂ ਵਿੱਚ ਖ਼ੁਰਾਕ ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਾਰੇ ਸਿੱਖਿਆ ਦਿੱਤੀ ਜਾਵੇ।
ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਦਾ ਮਤਲਬ ਖੁਸ਼ੀ, ਪਿਆਰ ਅਤੇ ਸਿਹਤਮੰਦ ਮਿਲਾਪ ਹੈ। ਪਰ ਜੇ ਖੁਸ਼ੀਆਂ ਦੇ ਨਾਮ ’ਤੇ ਜ਼ਹਿਰ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਇਹ ਸਿਰਫ਼ ਧੋਖਾ ਹੀ ਹੈ।
“ਧੜਾ–ਧੜ” ਖਰੀਦਦਾਰੀ ਠੀਕ ਹੈ, ਪਰ ਧੜਾ–ਧੜ ਜ਼ਹਿਰ ਖਾਣਾ ਨਹੀਂ।
ਸਮਾਂ ਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਲੋਕ, ਸਰਕਾਰ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਮਿਲ ਕੇ ਮਿਲਾਵਟਖੋਰੀ ਦੇ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਜੰਗ ਲੜਨ।
ਅਸਲ ਤਿਉਹਾਰ ਉਹੀ ਹੋਵੇਗਾ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਮਿੱਠਾਸ ਵੀ ਖ਼ਰੀ ਹੋਵੇ ਅਤੇ ਸਿਹਤ ਵੀ ।