ਪਿਛਲੇ ਕੁਝ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਿਆ ਮਾਹਿਰਾਂ ਅਤੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਵੱਧਦੇ ਫਾਸਲੇ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਦੇਸ਼ ਭਰ ਦੇ ਸਕੂਲਾਂ੍ਰਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਧਦਾ ਫਾਸਲਾ ਉੱਭਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਹ ਪਾੜਾ ਜੋ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵਿਕਸਤ ਹੋ ਰਹੀਆਂ ਤਕਨਾਲੋਜੀਆਂ, ਬਦਲਦੇ ਸਮਾਜਿਕ ਨਿਯਮਾਂ ਅਤੇ ਵਿਕਸਤ ਹੁੰਦੀਆਂ ਸਿੱਖਿਆ ਦੀਆਂ ਉਮੀਦਾਂ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਹੈ ਸਿੱਖਣ ਅਤੇ ਸਿਖਾਉਣ ਲਈ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਡਿਜੀਟਲ ਫਾਸਲਾ
ਇੱਕ ਸਭ ਤੋਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਕਾਰਕ ਜੋ ਇਸ ਵਧਦੇ ਫਾਸਲੇ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ ਦੇ ਰਿਹਾ ਹੈ ਉਹ ਹੈ ਡਿਜੀਟਲ ਸਿੱਖਿਆ। ਅੱਜ ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅਕਸਰ "ਡਿਜੀਟਲ ਨਿਵਾਸੀ" ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇੱਕ ਐਸੇ ਯੁੱਗ ਵਿੱਚ ਵੱਡੇ ਹੋਏ ਹਨ ਜੋ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਹੈ। ਉਹ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ, ਆਨਲਾਈਨ ਗੇਮਿੰਗ ਅਤੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਡਿਜੀਟਲ ਪਲੇਟਫਾਰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਨਿਪੁੰਨ ਹਨ। ਇਸਦੇ ਵਿਰੁੱਧ, ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਅਧਿਆਪਕ ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਉਹ ਅਧਿਆਪਕ ਜਿਹਨਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਕੈਰੀਅਰ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਦੇ ਬੂਮ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕੀਤੀ—ਨਵੀਨਤਮ ਟੂਲਾਂ ਅਤੇ ਰੁਝਾਨਾਂ ਨਾਲ ਸਾਂਝ ਪਾਉਣ ਵਿੱਚ ਮੁਸ਼ਕਲ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੇ ਹਨ।
ਨੈਸ਼ਨਲ ਐਡੂਕੇਸ਼ਨ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ (NEA) ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਾਲੀਆ ਸਰਵੇਖਣ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ 60% ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਨੇ ਰਿਪੋਰਟ ਕੀਤਾ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੇ ਪਾਠਾਂ ਵਿੱਚ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨ ਲਈ ਤਿਆਰ ਨਹੀਂ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੇ। ਇਸ ਕਮੀ ਕਾਰਨ ਦੋਹਾਂ ਪੱਖਾਂ 'ਤੇ ਨਿਰਾਸ਼ਾ ਉੱਭਰ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਉਸ ਸਮੇਂ ਬੇਪਰਵਾਹ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ ਜਦੋਂ ਪਾਠ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਡਿਜੀਟਲ ਜੀਵਨਸ਼ੈਲੀ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ।
ਬਦਲਦੀਆਂ ਸੰਚਾਰ ਸ਼ੈਲੀਆਂ
ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦੇ ਸੰਚਾਰ ਕਰਨ ਦਾ ਢੰਗ ਵੀ ਨਾਟਕੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਬਦਲ ਗਿਆ ਹੈ। ਟੈਕਸਟਿੰਗ ਅਤੇ ਤੁਰੰਤ ਸੁਨੇਹੇ ਭੇਜਣ ਦੇ ਚੜ੍ਹਦੇ ਰੁਝਾਨ ਨਾਲ, ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਨੌਜਵਾਨ ਲੋਕ ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਮੁਖ-ਮੁਖਾਬਲਾ ਜਾਂ ਈਮੇਲਾਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਛੋਟੀਆਂ, ਗੈਰ-ਰਾਸਮੀ ਗੱਲਬਾਤਾਂ ਨੂੰ ਤਰਜੀਹ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਅਧਿਆਪਕ ਜੋ ਅਕਸਰ ਹੋਰ ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਸੰਚਾਰ ਦੇ ਢੰਗ 'ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨਾਲ ਜੁੜਨ ਵਿੱਚ ਔਖ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ।
ਸਿੱਖਿਆ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨੀ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ "ਸੰਚਾਰ ਸ਼ੈਲੀਆਂ ਵਿੱਚ ਪੀੜ੍ਹੀਵਾਰ ਫਾਸਲਾ ਸਮਝਦਾਰੀ ਅਤੇ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਅਨੁਭਵਾਂ ਨੂੰ ਪੈਦਾ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਆਵਾਜ਼ਾਂ ਨਹੀਂ ਸੁਣੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਜਾਂ ਸਮਝੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ, ਤਾਂ ਇਹ ਬੇਪਰਵਾਹੀ ਅਤੇ ਵਿਵਹਾਰਕ ਮੁੱਦਿਆਂ ਦੀਆਂ ਚਿੰਤਾਵਾਂ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣ ਸਕਦਾ ਹੈ।"
ਬਦਲਦੀਆਂ ਸਿੱਖਿਆ ਦੀਆਂ ਉਮੀਦਾਂ
ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਸਿੱਖਿਆ ਦੀਆਂ ਉਮੀਦਾਂ ਵੀ ਬਦਲ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਅੱਜ ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਨਾ ਸਿਰਫ ਅਕਾਦਮਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵਧੀਆ ਕਰਨ ਦੀ ਉਮੀਦ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਸਗੋਂ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਨਿਰਣਾਇਕ ਸੋਚ, ਭਾਵਨਾਤਮਕ ਬੁੱਧੀ ਅਤੇ ਅਨੁਕੂਲਤਾ ਵਿਕਸਤ ਕਰਨ ਦੀ ਵੀ ਉਮੀਦ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਇਸ ਬਹੁ-ਪੱਖੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਨੇ ਅਧਿਆਪਕਾਂ 'ਤੇ ਵਾਧੂ ਦਬਾਅ ਪੈਦਾ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਜੋ ਪਾਠਕ੍ਰਮਾਂ ਦੀਆਂ ਲੋੜਾਂ ਅਤੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦੇ ਸਮੁੱਚੇ ਵਿਕਾਸ ਦੀ ਲੋੜਾਂ ਨੂੰ ਸੰਤੁਲਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ।
ਸਿੱਖਿਆ ਸਿਖਲਾਈ ਇੰਸਟਿਟਿਊਟ ਦੀ ਇੱਕ ਰਿਪੋਰਟ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਕਿ 85% ਅਧਿਆਪਕ ਮੰਨਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਹ ਅਕਾਦਮਿਕ ਸਮੱਗਰੀ ਸਿਖਾਉਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹਨ, ਕੇਵਲ 40% ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਹ ਸਮਾਜਿਕ-ਭਾਵਨਾ ਸਿਖਾਈ ਦੇਣ ਲਈ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਹਨ। ਇਹ ਅੰਤਰ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਵਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ।
ਜਮਾਤ ਦੀਆਂ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ 'ਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵ
ਵੱਧਦਾ ਫਾਸਲਾ ਜਮਾਤ ਦੀਆਂ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਦਿਖਾਈ ਦੇ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਅਧਿਆਪਕ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਿਕ ਸੁਭਾਅ ਦੇ ਮੁੱਦਿਆਂ ਅਤੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਤੋਂ ਵਧਦੀ ਬੇਪਰਵਾਹੀ ਦੇ ਵਧਦੇ ਕੇਸਾਂ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੇ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਨੂੰ ਕੀਮਤੀ ਨਹੀਂ ਸਮਝਿਆ ਜਾਂਦਾ। ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਅਨੁਸਾਰ ਕਈ ਵਾਰੀ ਇਹ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਅਧਿਆਪਕ ਸਿਰਫ ਇਹ ਨਹੀਂ ਸਮਝਦੇ ਕਿ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਕਿੰਨਾਂ ਹਾਲਾਤਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਗੁਜ਼ਰ ਰਹੇ ਹਨ।"
ਇਸ ਮੁੱਦੇ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨ ਲਈ, ਕੁਝ ਸਕੂਲ ਪ੍ਰੋਗ੍ਰਾਮ ਲਾਗੂ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ ਜੋ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਅਤੇ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਦਰਮਿਆਨ ਵਧੀਆ ਸੰਚਾਰ ਅਤੇ ਸਮਝ ਬਣਾਉਣ 'ਤੇ ਕੇਂਦ੍ਰਿਤ ਹਨ। ਸਮਾਨ-ਸਤਹ ਮੈਨਟਰਿੰਗ, ਸਹਿ-ਯੋਜਨਾ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਅਤੇ ਨਿਯਮਿਤ ਫੀਡਬੈਕ ਸੈਸ਼ਨਾਂ ਵਰਗੇ ਉਪਰਾਲੇ ਇਸ ਫਾਸਲੇ ਨੂੰ ਪੁੱਟਣ ਅਤੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਅਤੇ ਅਧਿਆਪਕ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸੁਖਾਲੇ ਵਾਤਾਵਰਨ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ।
ਭਵਿੱਖ ਵੱਲ ਦੇਖਣਾ
ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸਿੱਖਿਆ ਮਾਹਰ ਅਤੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਹ ਸਾਫ਼ ਹੈ ਕਿ ਵਧਦੇ ਫਾਸਲੇ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨ ਲਈ ਸਿੱਖਿਆ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੇ ਹਰ ਪੱਖ ਤੋਂ ਇਕੱਠੇ ਹੋ ਕੇ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਇੰਟੀਗ੍ਰੇਸ਼ਨ, ਸੰਚਾਰ ਰਣਨੀਤੀਆਂ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ-ਭਾਵਨਾ ਸਿਖਾਈ 'ਤੇ ਕੇਂਦ੍ਰਿਤ ਪੇਸ਼ਾਵਰ ਵਿਕਾਸ ਪ੍ਰੋਗ੍ਰਾਮ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਨੂੰ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨਾਲ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਜੁੜਨ ਲਈ ਲੋੜੀਂਦੇ ਟੂਲਾਂ ਨਾਲ ਸਜਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਅਤੇ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਦਰਮਿਆਨ ਖੁੱਲ੍ਹੀ ਗੱਲਬਾਤ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨਾ ਆਪਸੀ ਤਾਲਮੇਲ ਅਤੇ ਸਮਝ ਬਣਾਉਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦਗਾਰ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਦੇ ਨਜ਼ਰੀਏ ਨੂੰ ਮੰਨ ਕੇ ਅਤੇ ਸਾਂਝੇ ਟੀਚਿਆਂ ਵੱਲ ਮਿਲ ਕੇ ਕੰਮ ਕਰਕੇ ਦੋਵੇਂ ਪੱਖ ਇੱਕ ਸੁਖਦਾਈ ਅਤੇ ਉਤਪਾਦਕ ਸਿੱਖਣ ਵਾਲਾ ਵਾਤਾਵਰਨ ਬਣਾਉਣ 'ਚ ਯੋਗਦਾਨ ਦੇ ਸਕਦੇ ਹਨ।
ਜਿਸ ਯੁੱਗ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਿਆ ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਵੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਹੈ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਅਤੇ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਦਰਮਿਆਨ ਫਾਸਲੇ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣਾ ਨਾ ਸਿਰਫ ਲਾਭਦਾਇਕ ਹੈ ਬਲਕਿਇਹ ਭਵਿੱਖ ਦੇ ਆਗੂਆਂ ਨੂੰ ਵਿਕਸਤ ਕਰਨ ਲਈ ਅਹਿਮ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਦੋਵੇਂ ਪੱਖ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ ਉਸ ਸਮੇਂ ਇਹ ਆਸ਼ਾ ਜਗਦੀ ਹੈ ਕਿ ਜਮਾਤ ਸਿੱਖਣ ਤੇ ਸਿਖਲਾਈ ਦੇ ਬਹੁਤ ਵਧੀਆ ਸਥਾਨ ਬਣ ਸਕਦੇ ਹਨ।
ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਅਤੇ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਫਾਸਲਾ ਵੱਧ ਸਕਦਾ ਹੈ ਪਰੰਤੂ ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਹੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਅਤੇ ਚੰਗੀਆਂ ਨੀਤੀਆਂ ਲਾਗੂ ਕਰਕੇ ਇਸ ਪਾੜੇ ਨੂੰ ਘੱਟ ਕਰਨ ਦੀ ਇੱਛਾ ਨਾਲ ਇਸ ਚੁਣੌਤੀ ਨੂੰ ਵਿਕਾਸ ਅਤੇ ਸੰਪਰਕ ਲਈ ਇੱਕ ਮੌਕੇ ਵਿੱਚ ਬਦਲਣਾ ਸੰਭਵ ਹੈ। ਮੌਜੂਦਾ ਯੁਗ ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਭਵਿੱਖ ਵੱਲ ਦੇਖ ਰਹੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਇਹ ਜਰੂਰੀ ਹੈ ਕਿ ਪੀੜ੍ਹੀਆਂ ਵਿਚਕਾਰ ਸਮਝ ਬਣਾਉਣਾ ਸਾਡੇ ਸਿੱਖਣ ਸਿਖਾਉਣ ਦੀ ਪੂਰੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਨੂੰ ਖੋਲ੍ਹਣ ਲਈ ਕੁੰਜੀ ਹੋਵੇਗਾ।
ਸੁਰਿੰਦਰਪਾਲ ਸਿੰਘ
ਵਿਗਿਆਨ ਅਧਿਆਪਕ
ਸ੍ਰੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਸਾਹਿਬ।
ਪੰਜਾਬ।