ਮੌਸਮ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲੀ ਮਨੁੱਖੀ ਦਿਲਚਸਪੀ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਰੁਚੀ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਮੌਸਮ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲੀ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਤਰੀਕਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕਲਾਊਡ-ਸੀਡਿੰਗ (Cloud-seeding) ਇੱਕ ਐਸਾ ਤਰੀਕਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਕ੍ਰਿਤ੍ਰਿਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਬਾਰਿਸ਼ ਜਾਂ ਬਰਫ਼ ਵਰਸਾਉਣ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।ਇਹ ਤਕਨੀਕ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਤਰੀਕਾ ਮੌਸਮ ਦਿਆ ਹਾਲਤਾਂ ਨੂੰ ਬਦਲਣ ਦੇ ਉਦੇਸ਼ ਨਾਲ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਅਧਿਐਨ ਗਏਅਤੇ ਲਾਗੂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਵਾਤਾਵਰਨ ਵਿੱਚ ਜਲਵਾਯੂ ਵਿੱਚ ਹੋ ਰਹੀਆਂ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਨੇ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ ਮੌਸਮ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨੂੰ ਤੇਜ਼ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕਈ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਦੀ ਘਾਟ ਨੂੰ ਵੱਧਾ ਰਹੀਆਂ ਹਨ, ਕਲਾਉਡ ਸੀਡਿੰਗ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਪਾਣੀ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਦਾ ਹੱਲ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਸੰਭਾਵਨਾ ਭਰਿਆ ਤਕਨੀਕੀ ਹੱਲ ਬਣ ਕੇ ਉਭਰਿਆ ਹੈ।
ਕਲਾਊਡ ਸੀਡਿੰਗ ਦਾ ਵਿਗਿਆਨ
ਕਲਾਊਡ ਸੀਡਿੰਗ ਇੱਕ ਜਿਓਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ ਤਕਨੀਕ ਹੈ ਜੋ ਵਾਸ਼ਪੀਕਰਕ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਬੱਦਲਾਂ ਵਿੱਚ ਰਸਾਇਣਕ ਪਦਾਰਥਾਂ ਨੂੰ ਕ੍ਰਿਤ੍ਰਿਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨ ਲਈ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ, ਤਾਂ ਜੋ ਬੂੰਦਾਂ ਦਾ ਗਠਨ ਹੋ ਸਕੇ। ਇਹ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਬੱਦਲਾਂ ਦੀ ਮਾਈਕ੍ਰੋਫਿਜਿਕਸ 'ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਹੈ।
ਕਲਾਊਡ ਸੀਡਿੰਗ ਦੇ ਦੋ ਮੁੱਖ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹਨ:
1. ਗਰਮ ਬੱਦਲਾਂ ਰਾਹੀਂ ਕਲਾਊਡ ਸੀਡਿੰਗ
ਇਹ ਉਹਨਾਂ ਬੱਦਲਾਂ ਨੂੰ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਤਾਪਮਾਨ ਜ਼ੀਰੋ ਡਿਗਰੀ ਤੋਂ ਉੱਪਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਹਾਈਗ੍ਰੋਸਕੋਪਿਕ ਕਣ (ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਲੂਣ ਦੇ ਯੋਗਿਕ) ਛਿੜਕ ਕੇ ਪਾਣੀ ਦੀਆਂ ਬੂੰਦਾਂ ਦੇ ਮਿਲਾਪ ਨੂੰ ਤੇਜ਼ ਕਰਨ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਵਰਖਾ ਨੂੰ ਪ੍ਰੋਤਸਾਹਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
2. ਠੰਡੇ ਬੱਦਲਾਂ ਰਾਹੀਂ ਕਲਾਊਡ ਸੀਡਿੰਗ
ਇਹ ਉਹਨਾਂ ਬੱਦਲਾਂ ਨੂੰ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਤਾਪਮਾਨ ਜ਼ੀਰੋ ਡਿਗਰੀ ਤੋਂ ਹੇਠਾਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਚਾਂਦੀ ਦੇ ਆਇਓਡਾਈਡ (AgI), ਜਿਸਦੀ ਕ੍ਰਿਸਟਲਾਈਨ ਬਣਤਰ ਬਰਫ਼ ਨਾਲ ਮਿਲਦੀ-ਜੁਲਦੀ ਹੈ, ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਆਇਸ ਕ੍ਰਿਸਟਲ ਦੇ ਗਠਨ ਨੂੰ ਪ੍ਰੋਤਸਾਹਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਵਾਸ਼ਪੀਕਰਨ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਵਧਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਕਲਾਊਡ ਸੀਡਿੰਗ ਵਿੱਚ ਵਰਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਪਦਾਰਥ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਹਵਾਈ ਜਹਾਜ਼ ਜਾਂ ਜ਼ਮੀਨੀ ਆਧਾਰਿਤ ਜਨਰੇਟਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਛਿੜਕੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਬੱਦਲ ਦੇ ਭੰਡਾਰ ਵਿੱਚ ਕਣ ਛਿੜਕਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਜੋ ਬੂੰਦ ਜਾਂ ਬਰਫ਼ ਦਾ ਗਠਨ ਅਤੇ ਅਗਲੇ ਵਾਸ਼ਪੀਕਰਨ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕੇ।
ਇਤਿਹਾਸਕ ਵਿਕਾਸ ਅਤੇ ਅਰਜ਼ੀਆਂ
ਕਲਾਊਡ ਸੀਟਿੰਗ ਦੀ ਧਾਰਨਾ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਡਾ. ਵਿਨਸੈਂਟ ਸ਼ੇਫਰ ਅਤੇ ਡਾ. ਬਰਨਾਰਡ ਵੋਨਨੇਗਟ ਦੁਆਰਾ 1940 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਵਿਕਸਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਪ੍ਰਾਥਮਿਕ ਪ੍ਰਯੋਗਾਂ ਨੇ ਦਰਸਾਇਆ ਕਿ ਸੁਪਰਕੂਲਡ ਬੱਦਲਾਂ ਵਿੱਚ ਚਾਂਦੀ ਦੇ ਆਇਓਡਾਈਡ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨ ਨਾਲ ਬਰਫ਼ ਦੇ ਨਿਊਕਲੀਸ਼ਨ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕਲਾਊਡ ਸੀਡਿੰਗ ਨੂੰ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਉਦੇਸ਼ਾਂ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਗਿਆ ਹੈ:
1. ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਲਈ ਸਹਾਇਤਾ:
ਇਸ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਸੁੱਕੇ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਾਲੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵਰਖਾ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਫਸਲ ਦੀ ਉਤਪਾਦਕਤਾ ਨੂੰ ਬਣਾਈ ਰੱਖਿਆ ਜਾ ਸਕੇ।
2. ਪਾਣੀ ਦੇ ਸਰੋਤਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧਨ:
ਕਲਾਊਡ ਸੀਡਿੰਗ ਪਾਣੀ ਦੀ ਘਾਟ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰ ਰਹੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਦੇ ਪੱਧਰ ਵਧਾਉਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦਾ ਹੈ।
3. ਬਰਫ਼ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣਾ:
ਇਹ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਪਹਾੜੀ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਬਰਫ਼ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਨੀਵੇਂ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਦੀ ਉਪਲਬਧਤਾ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਈ ਜਾ ਸਕੇ।
4. ਮੌਸਮੀ ਖਤਰੇ ਦੀ ਘਟਨਾ:
ਇਸ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਬਰਫ਼ ਦੇ ਤੂਫ਼ਾਨ ਦੀ ਗੰਭੀਰਤਾ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਅਤੇ ਹਵਾਈ ਸੁਰੱਖਿਆ ਲਈ ਧੁੰਦ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।
ਵਿਗਿਆਨਕ ਸਬੂਤ ਅਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ੀਲਤਾ
ਕਲਾਊਡ ਸੀਡਿੰਗ ਦੀ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ੀਲਤਾ ਇੱਕ ਚੱਲਦੀ ਹੋਈ ਖੋਜ ਅਤੇ ਵਿਚਾਰ-ਵਿਮਰਸ਼ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਵੱਖ-ਵੱਖ ਖੇਤਰਾਂ ਦੇ ਅਧਿਐਨਾਂ ਦੇ ਮੈਟਾ-ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਨੇ ਦਰਸਾਇਆ ਕਿ ਬੱਦਲਾਂ ਵਿੱਚ ਕਲਾਊਡ ਸੀਡਿੰਗ ਉੱਚਤਮ ਹਾਲਤਾਂ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 10–15% ਤੱਕ ਵਰਖਾ ਨੂੰ ਵੱਧਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਵਾਤਾਵਰਣੀ ਹਾਲਤਾਂ, ਬੱਦਲ ਦੀਆਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਅਤੇ ਕੁਦਰਤੀ ਸੰਕੁਚਨ ਨਿਊਕਲੀ ਦੇ ਮੌਜੂਦਗੀ ਦੇ ਕਾਰਨ ਨਤੀਜਿਆਂ ਦੀ ਸਥਿਰਤਾ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਤਕਨੀਕ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਹਾਲੀਆ ਤਰੱਕੀਆਂ ਨੇ ਸੈਟੇਲਾਈਟ ਦੂਰਸੰਵੇਦਨਾ ਦੀ ਤਰੱਕੀ ਨੂੰ ਵਧਾਇਆ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ, ਅੱਜ ਕੱਲ੍ਹ ਬੱਦਲ ਮਾਡਲਿੰਗ ਨੇ ਮਾਨਟਰਿੰਗ ਅਤੇ ਭਵਿੱਖਵਾਣੀ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਨੂੰ ਸੁਧਾਰਿਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਚਿਤ ਬੱਦਲਾਂ ਨੂੰ ਲਕਸ਼ਿਤ ਕਰਨ ਅਤੇ ਕਲਾਊਡ ਸੀਡਿੰਗ ਦੇ ਨਤੀਜ਼ੇ ਦਾ ਮੁਲਾਕਣ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਮਿਲਦੀ ਹੈ।
ਖਤਰੇ, ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਣੀ ਚਿੰਤਾਵਾਂ
ਇਸਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਕਲਾਊਡ ਸੀਡਿੰਗ ਚਲ ਮਨੁੱਖਤਾ ਲਈ ਕਈ ਖਤਰੇ ਅਤੇ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਕੁਝ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ:
1. ਵਾਤਾਵਰਣੀ ਪ੍ਰਭਾਵ:
ਵਾਤਾਵਰਣ ਵਿੱਚ ਚਾਂਦੀ ਦੇ ਆਇਓਡਾਈਡ ਅਤੇ ਹੋਰ ਰਸਾਇਣਕ ਏਜੰਟਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨ ਦੇ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਪਰਿਣਾਮਾਂ ਦਾ ਕੋਈ ਪ੍ਰਯੋਗਾਤਮਿਕ ਸਬੂਤ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਨੁਕਸਾਨਦਾਇਕ ਨਹੀਂ ਹਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਅਧਿਐਨਾਂ ਨੇ ਕਲਾਊਡ ਸੀਡਿੰਗ 'ਤੇ ਘੱਟ ਜ਼ਹਿਰਲੇਪਨ ਦਾ ਸੁਝਾਅ ਦਿੱਤਾ ਹੈ, ਪਰ ਇਕੱਠੇ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਹੀਂ ਜਾਣਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।
2. ਕਾਨੂੰਨੀ ਅਤੇ ਨੈਤਿਕ ਮੁੱਦੇ:
ਬੱਦਲਾਂ ਵਿੱਚ ਕਲਾਊਡ ਸੀਡਿੰਗ ਮਾਲਕੀ ਅਤੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸ਼ਾਸਨ ਦੇ ਸਵਾਲ ਉਠਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਕਿਸੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਕਲਾਊਡ ਸੀਡਿੰਗ ਰਾਹੀਂ ਉਸ ਖੇਤਰਾਂ ਦੇ ਵਾਤਾਵਰਨ 'ਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਾਉਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਵਿਵਾਦ ਉੱਠ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਆਪਸੀ ਤਣਾਅ ਪੈਦਾ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।
3. ਅਨਿਸ਼ਚਿਤਤਾ ਅਤੇ ਭਰੋਸਾ:
ਕਲਾਊਡ ਸੀਡਿੰਗ ਵਰਖਾ ਦੀ ਗਾਰੰਟੀ ਨਹੀਂ ਦੇ ਸਕਦਾ ਅਤੇ ਇਹ ਤਕਨੀਕ ਮੌਸਮੀ ਹਾਲਤਾਂ 'ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਅਨੁਕੂਲ ਬੱਦਲ ਬਣਤਰ ਦੌਰਾਨ ਅਸਫਲਤਾ ਇਸਨੂੰ ਇੱਕ ਭਰੋਸੇਯੋਗ ਪਾਣੀ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਰਣਨੀਤੀ ਵਜੋਂ ਇਸਦੀ ਉਪਯੋਗਤਾ ਨੂੰ ਸੀਮਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ।
ਭਵਿੱਖ ਦੇ ਮੌਕੇ ਅਤੇ ਨੈਤਿਕ ਵਿਚਾਰ
ਜਦੋਂ ਵਿਸ਼ਵ ਦੇ ਜਲਵਾਯੂ ਬਦਲਾਅ ਵੱਡੇ ਮੌਸਮੀ ਪੈਟਰਨ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਘਾਟ ਨੂੰ ਵਧਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਲਾਊਡ ਸੀਡਿੰਗ ਕ੍ਰਿਤ੍ਰਿਮ ਵਰਖਾ ਅਤੇ ਬਰਫ਼ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਦੇ ਇਕ ਸਾਧਨ ਵਜੋਂ ਧਿਆਨ ਖਿੱਚਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਕੰਪਿਊਟਰ ਸਿਮੂਲੇਸ਼ਨਾਂ, ਏਆਈ-ਚਲਤ ਮੌਸਮ ਮਾਡਲਿੰਗ ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਣੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਵਿੱਚ ਹੋ ਰਹੀਆਂ ਤਰੱਕੀਆਂ ਕਲਾਊਡ ਸੀਡਿੰਗ ਦੇ ਓਪਰੇਸ਼ਨਾਂ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਅਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ੀਲਤਾ ਨੂੰ ਸੁਧਾਰਨ ਦਾ ਵਾਅਦਾ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ।
ਫਿਰ ਵੀ, ਨੈਤਿਕ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਇਸਦੀ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਕਲਾਊਡ ਸੀਡਿੰਗ ਵਿਸ਼ਾਲ ਸਥਾਈ ਪਾਣੀ ਅਤੇ ਜਲਵਾਯੂ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਰਣਨੀਤੀਆਂ ਦਾ ਵਿਕਲਪ ਨਹੀਂ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਸਗੋਂ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਕ ਬਣਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
ਕਲਾਊਡ ਸੀਡਿੰਗ ਮੌਸਮ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਵਿਗਿਆਨਕ ਨਵੀਨਤਾ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸਦਾ ਪਾਣੀ ਸਰੋਤ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਣਿਕ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਵੱਧ ਰਹੀਆਂ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦੀ ਸਥਿਰਤਾ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕਰਨ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਕਿ ਪ੍ਰਯੋਗਾਤਮਕ ਅਤੇ ਖੇਤਰੀ ਅਧਿਐਨ ਨਿਮਨ ਸਫਲਤਾ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਇਸ ਤਕਨੀਕ ਦੇ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਵਾਤਾਵਰਣਿਕ ਪ੍ਰਭਾਵ ਅਤੇ ਨੈਤਿਕ ਅਰਥਾਂ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਨਾਲ ਸਬੂਤ ਆਧਾਰਿਤ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਚੱਲ ਰਹੀ ਖੋਜ ਤਕਨੀਕ ਵਿੱਚ ਤਰੱਕੀ ਅਤੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਨਿਯਮਕ ਕਾਨੂੰਨ ਕਲਾਊਡ ਸੀਡਿੰਗ ਦੇ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਜਲਵਾਯੂ ਅਡਾਪਟੇਸ਼ਨ ਅਤੇ ਸਰੋਤ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਵਿੱਚ ਭੂਮਿਕਾ ਨੂੰ ਆਕਾਰ ਦੇਣਗੇ।
ਸੁਰਿੰਦਰਪਾਲ ਸਿੰਘ
ਵਿਗਿਆਨ ਅਧਿਆਪਕ
ਸ੍ਰੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਸਾਹਿਬ
ਪੰਜਾਬ।