ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੀ ਗੂੰਜਦੀ ਆਵਾਜ਼ — ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ

ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੀ ਗੂੰਜਦੀ ਆਵਾਜ਼ — ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ
ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਮਨੁੱਖ ਦੁਆਰਾ ਸਿਰਜੀ ਜੀਵਨ ਜਾਂਚ ਨੂੰ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ । ਇਹ ਕਿਸੇ
ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਗਹਿਰਾਈ ਤੱਕ ਬਿਆਪਤ ਗੁਣਾਂ ਦੇ ਸਮੱ[ਚ ਦਾ ਨਾਮ ਹੈ , ਜੋ ਉਸ
ਸਮਾਜ ਦੇ ਸੋਚਾਂ , ਵਿਚਾਰਨ , ਕਾਰਜਕਰਨ , ਖਾਣ ਪੀਣ , ਬੋਲਣ , ਨਾਚ,
ਗਾਉਣ , ਸਾਹਿਤ , ਕਲਾ ਆਦਿ ਵਿੱਚ ਰੂਪਮਾਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਲੋਕ ਗੀਤਾਂ ਰਾਹੀਂ
ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੀ ਖੁਸ਼ਬੂ ਨੂੰ ਵਿਗਾੜਨ ਦੀ ਬਜਾਏ ਸਾਂਭ ਕੇ ਰੱਖਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ
। ਕਿਸੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ , " ਤੁਸੀਂ ਮੈਨੂੰ ਕਿਸੇ ਸਮਾਜ ਦੇ ਪੰਜ
ਗੀਤ ਸੁਣਾ ਦਿਓ , ਮਂ? ਤੁਹਾਨੂੰ ਉਸ ਸਮਾਜ ਦੀਆਂ ਪੀੜ੍ਹੀਆਂ ਦਾ ਭਵਿੱਖ ਦੱਸ
ਸਕਦਾ ਹਾਂ " ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਨੂੰ ਇਤਿਹਾਸਿਕ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਲੇਖਕ ਦੀ ਵੱਡੀ
ਭੂਮਿਕਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਜਾਰਜ ਬਰਨਾਡ ਸ਼ਾਹ ਨੇ ਲਿਖਿਆ ਸੀ " ਜਿਹੜਾ ਆਦਮੀ
ਲੋਕਾਂ ਬਾਰੇ ਅਤੇ ਸਾਰੇ ਸਮਿਆਂ ਬਾਰੇ ਲਿਖਦਾ ਹੈ ਉਹ ਸੱਚਾ ਲੇਖਕ ਹੈ " । ਸੱਚਾ
ਲੇਖਕ ਹੀ ਗਾਇਕ ਨੂੰ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਦਿੰਦਾ ਹੈ । ਸਿਆਣੇ
ਗਾਇਕ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨੀ ਹੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਅਤੇ ਸਦਾ ਜੀਉਂਦੇ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ
ਗੀਤ ਗਾਉਣ ਕਰਕੇ ਹੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।
ਆਦਿ ਕਾਲ ਤੋਂ ਅੱਜ ਤੱਕ ਦੇਖਿਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਗਾਇਕਾਂ ਨੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ
ਨੂੰ ਫਰਸ਼ ਤੋਂ ਅਰਸ਼ ਤੱਕ ਅਤੇ ਅਰਸ਼ ਤੋਂ ਫਰਸ਼ ਤੱਕ ਲਿਆਦਾ ਹੈ । ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ
ਹੈ " ਗੁਲਾਬ ਦੀ ਕੀਮਤ ਉਸਦੀ ਖੁਸ਼ਬੂ ਲਈ ਹੁੰਦੀ ਹੈ , ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬੰਦੇ ਦੀ

ਕੀਮਤ ਵੀ ਉਸਦੀ ਸਖਸ਼ੀਅਤ ਲਈ ਹੁੰਦੀ ਹੈ " ਅੱਜ ਤੱਕ ਦੇ ਹਲਾਤਾਂ ਨੂੰ ਸੇਧ
ਦੇਣ ਲਈ ਮਾਣ ਮੱਤੀ ਗਾਇਕਾ ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਆਪਣੇ ਗੀਤਾਂ ਅਤੇ ਆਵਾਜ਼
ਨਾਲ ਗੂੰਜਦੀ ਹੈ । ਪਹਿਲੀ ਕਿਲਕਾਰੀ ਨਾਲ 25 ਨੰਵਬਰ 1929 ਨੂੰ ਜਨਮ ਤੋਂ
15 ਜੂਨ 2006 ਤੱਕ 77 ਵਰੇ੍ਹ ਇਹ ਸੁਰੀਲੀ ਕੋਇਲ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੇ ਬਾਗਾਂ
ਵਿੱਚ ਖੁਸ਼ਬੂ ਦਿੰਦੀ ਰਹੀ । ਅੱਜ ਜ਼ਮਾਨੇ ਨੇ ਇਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦੇ ਕਿੰਤੂ ਪ੍ਰੰਤੂ
ਦੇਖਕੇ ਅਜਿਹੀ ਗਾਇਕਾਂ ਨੂੰ ਦੁਬਾਰੇ ਚੇਤੇ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ । ਸਾਡੇ
ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਕਮੀ ਵੀ ਰਹੀ ਕਿ ਅਸੀਂ ਵੀ ਕੀਮਤ ਮਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਪਾਈ ।
ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਇਸ ਕੋਇਲ ਗਾਇਕਾ ਦੀ ਧੀ ਡੋਲੀ ਗਲੇਰੀਆ ਨੇ ਕਿਸਾਨ
ਅੰਦੋਲਨ ਵਿੱਚ 16 ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਦਰਦ ਫਰੋਲਦੇ ਹੋਏ ਕਿਹਾ ਕਿ ਸਾਡੀ ਮਾਂ ਨੂੰ
ਪਦਮਸ਼੍ਰੀ ਵੀ ਹਰਿਆਣਾ ਨੇ ਦਿੱਤਾ । ਗਾਇਕੀ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ
ਅਤੇ ਮਾਂ ਬੋਲੀ ਦੀ ਸੇਵਾ ਪੰਜਾਬੀਅਤ ਲਈ ਕੀਤੀ । ਧੀ ਨੇ ਦੁੱਖ ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ
ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਉਸਦੀ ਮਰਨ ਦੀ ਇੱਛਾ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਸੀ ਪਰ ਫਿਰ ਵੀ ਪੰਜਾਬ ਨੇ
ਉਸਦੀ ਸਾਰ ਨਹੀਂ ਲਈ ।
ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੇ ਅੰਗ ਢੋਲਾ
, ਮਾਹੀਆ , ਭਾਬੋ , ਡੋਲੀ ਲਈ ਦਿਲ ਟੁੰਬਵੇਂ ਸੁਨੇਹੇ ਦਿੱਤੇ ਜੋ ਅੱਜ ਤੱਕ ਵੀ
ਖੁਸ਼ਬੂ ਦਿੰਦੇ ਹਨ । ਪਰ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਘਸਮੈਲੇ ਕਰਨ ਦਾ ਵਰਕਾ ਵੀ ਨਾਲ ਦੀ
ਨਾਲ ਖੁਲ ਗਿਆ । ਧੀ ਨੂੰ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਤੋਂ ਡੋਲੀ ਤੋਰਨ ਤੱਕ ਹੰਝੂ ਪੁੰਝਣ ਵਾਲਾ
ਸੁਨੇਹਾ ਵੀ ਮੱਧਮ ਪਿਆ ਹੈ ਪਰ ਮਾਂ ਪਿਓ ਦਾ ਧੀ ਲਈ ਪਿਆਰ ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ
ਮੁਤਾਬਿਕ ਹੀ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਹੈ ।
" ਅੱਜ ਦੀ ਦਿਹਾੜੀ ਰੱਖ ਡੋਲੀ ਨੀ ਮਾਏ "

ਸੱਸ ਨੂੰ ਹਊੁਆ ਬਣਾ ਕੇ ਪੇਸ਼
ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਕਰਾਰਾ ਜਵਾਬ ਇਓਂ ਦੇ ਰਹੀ ਹੈ ।
" ਮਾਂਵਾ ਲਾਡ ਲਡਾਵਣ ਧੀ ਵਿਗਾੜਨ ਲਈ , ਸੱਸਾਂ ਦੇਵਣ ਮੱਤਾਂ ਉਮਰ
ਸਵਾਰਨ ਲਈ "
ਧੀ ਪ੍ਰਤੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਜਾਗਰੂਕ ਹੁੰਦੀ ਸਦਾ ਬਹਾਰ ਅਤੋ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੀ
ਮਲਿਕਾ ਇਸ ਗਾਇਕ ਨੇ ਇਓਂ ਰੂਪਮਾਨ ਕੀਤਾ ਹੈ
" ਡਾਚੀ ਵਾਲਿਆ ਮੋੜ ਮੋਹਾਰ ਵੇ , ਸੋਹਣੀ ਵਾਲਿਆ ਲੈ ਚੱਲ ਨਾਲ ਵੇ "
ਅੱਜ ਭਾਵੇਂ ਅਜਿਹੀ ਗਾਇਕਾ ਦਾ ਸਾਹਿਤ ਸਾਂਭਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ , ਪਰ ਉਸਦੀ
ਮਹਿਕ ਨੂੰ ਕੁਝ ਮਾਣ ਮੱਤੇ ਗਾਇਕਾਂ ਨੇ ਜੀਉਂਦਾ ਰੱਖਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ । ਸ਼ਰੀਰ
ਕਰਕੇ ਭਾਂਵੇ ਸਾਡੇ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਹੈ , ਪਰ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਅਤੇ ਸੁਰੀਲੀ
ਆਵਾਜ਼ ਕਰਕੇ ਸਾਨੂੰ ਭਵਿੱਖ ਮੁੱਖੀ ਸੁਨੇਹੇ ਦਿੰਦੀ ਹੋਈ ਅੱਜ ਵੀ ਜੀਉਂਦੀ
ਲੱਗਦੀ ਹੈ ।
ਸੁਖਪਾਲ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ